ડીપ્રેશન ....

સેલ્ફ અવેરનેસ

સ્કિનરપેટી

સ્કિનરપેટી 

દ્રષ્ટિ સંવેદન અને મગજ

દ્રષ્ટિ સંવેદન અને મગજ 

સ્વલીનતાની વિકૃતિ-ઓટિઝમ

સ્વલીનતાની  વિકૃતિ - ઓટિઝમ

પરિચય:-

સ્વલીનતાની વિકૃતિ (ASD) એ સામાજિક અસમાનતા,વાતચીતમાં મુશ્કેલી અને વર્તન પ્રતિબંધિત,પુનરાવર્તિત,ચીલાચાલુ પદ્ધતિ દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલી,જ્ઞાનતંતુના વિકાસની જટિલ વિકૃતિમાં વિભાજીત થયેલી શૃંખલા છે.તે મગજનો એક વિકાર છે જેમાં ખાસ કરીને વાતચીત કરતી વખતે એક વ્યક્તિની ક્ષમતાને અસર કરી શકે છે.સ્વલીનતા સ્પેક્ટ્રમ વિકૃતિ એ બાળપણથી શરૂ થાય છે અને તે યુવાવસ્થાના અંત સુધીના સમયગાળા સુધી થઈ શકે છે.

સ્વલીનતા વિકૃતિના પ્રકારો આ પ્રમાણે છે :

• સ્વલીનતાની વિકૃતિ (તેને “પારંપરિક” સ્વલીનતા પણ કહે છે) : આ સ્વલીનતાનું સૌથી સામાન્ય સ્વરૂપ છે.ખાસ કરીને સ્વલીનતાની વિકૃતિ લોકોને બોલવામાં અવરોધ કરે,સામાજિક અને વાતસંવાદમાં પડકારરૂપ અને રસપ્રદ બને છે.આ વિકૃતિ સાથે ઘણા બધા વ્યક્તિઓને વિકલાંગતા આવી શકે છે.

• એસ્પેરિજર સિન્ડ્રોમ : એસ્પેરિજર સિન્ડ્રોમથી પીડાતાં વ્યક્તિઓ ઓછી માત્રામાં ઓટીસ્ટીક વિકૃતિના લક્ષણો અનુભવે છે.તેઓને સામાજિક પડકારો અને અસમાન્ય વર્તણુક અને રસના વિષયો હોઈ શકે છે.તેમ છતાં સામાન્ય રીતે તેઓને ભાષાકીય અથવા બૌધિક વિકલાંગતા સાથેની સમસ્યાઓ અનુભવાતી નથી.

• વિકૃતિનો બહોળાં પ્રમાણમાં ફેલાવો થવો(પીડીડી)- ચોક્કસ અન્યથા નહીં (પીડીડી-એનઓએસ) : તેને “અસામાન્ય સ્વલીનતા” કહેવામાં આવે છે.જે લોકોને સ્વલીનતાની વિકૃતિ અથવા એસ્પેરિજર સિન્ડ્રોમના કેટલાંક માપદંડો જોવા મળે,પરંતુ બધાં નહીં,તે બધાં લોકોનું વિકૃતિનો બહોળાં પ્રમાણમાં ફેલાવો થવો- ચોક્કસ અન્યથા નહીં (પીડીડી-એનઓએસ) નિદાન કરી શકાય છે.સામાન્ય રીતે પીડીડી-એનઓએસથી પીડાતાં લોકોમાં સ્વલીનતાની વિકૃતિ કરતાં હળવા અને ઓછા લક્ષણો જોવા મળે છે.તેના લક્ષણોના કારણે ફક્ત સામાજિક અને વાતસંવાદ દ્વારા પડકારો થઈ શકે છે.

લક્ષણો:-

સામાન્ય રીતે એએસડીના વ્યક્તિના જીવનના શરૂઆતના તબક્કામાં અથવા ૩ વર્ષ પહેલાં સમય દરમ્યાન સુધારણા કરી શકે છે.એએસડીના સાથે પીડાતાં બાળકોને શરૂઆતના થોડા જ મહિનાઓની અંદર ભવિષ્યની સમસ્યાઓના સંકેતો દર્શાવી શકે છે.જયારે બીજા,૨૪ મહિનાઓ અથવા તે પછીના સમય દરમ્યાન લક્ષણો દેખાય છે.સામાન્ય રીતે ઘણા બાળકોને ૧૮ થી ૨૪ મહિના સુધીના સમય એએસડીના લક્ષણો વિકાસ પામતાં જણાય છે અને પછી તેઓ નવી ક્ષમતા પ્રાપ્ત કરવાનું બંધ કરે છે અથવા તો એકવાર મેળવેલી ક્ષમતા ગુમાવી બેસે છે.

ASD ગ્રસ્ત બાળકને જોવા મળે :-

• તેની/તેણી દ્વારા ૧૨ મહિનાઓ સુધી નામની કોઈ પણ પ્રતિક્રિયા આપી નહીં
• ૧૮ મહિનાઓ સુધી રમવા જવું નહીં
• સામાન્ય રીતે તેઓ આંખથી આંખનો સંપર્ક ટાળે છે અને એકલા રહે છે
• આ બાળકો પણ અન્ય લોકોની લાગણીઓ સમજવામાં કે પોતાની લાગણીઓ વિશે વાત કરવામાં મુશ્કેલી અનુભવે છે
• આ બાળકો વિલંબ વળી બોલી અને ભાષા દેખાડી શકે છે
• વારંવાર શબ્દો અને શબ્દસમૂહનું પુનરાવર્તન થવું
• અસંબંધિત પ્રશ્નોના જવાબો આપવા
• હલકાં બદલાવ પણ તેમને પસંદ નથી
• રસ પ્રત્યે વળગણ હોય છે
• ઘણી વખત તેઓના હાથ થડકારાવાળો,શરીર સ્થિર થવું અથવા વર્તુળોમાં વળેલું હોય છે
• અસમાન્ય પ્રતિક્રિયાઓ થાય જેમ કે અવાજ,ગંધ આવવી,સ્વાદચહેરો કે લાગણીની બાબતોમાં થઈ શકે

કારણો:-

• એએસડીનું કોઈ ચોક્કસ કારણ જાણવા મળતું નથી,પરંતુ તે જનીનાન્ગો અને પર્યાવરણીય પરિબળો સાથે જોડાયેલા હોઈ શકે છે.આ વિકૃતિઓની સાથે જનીનોની સંખ્યા જોડાયેલી તેમજ ઓળખવામાં આવે છે.
• એએસડીગ્રસ્ત દર્દીના અભ્યાસ સાથે મગજના જુદાજુદા ભાગોમાં અનિયમિતતા જોવા મળે છે.
• એએસડીગ્રસ્ત દર્દીના અભ્યાસ દ્વારા એ સૂચવે છે કે તેમના મગજમાં સેરોટોનીન અથવા અન્ય ન્યુરોટ્રાન્સમીટર્સ અસામાન્ય સ્તરમાં હોય છે.એએસડીના લીધે મગજના કોષો એકબીજા સાથે કેવી રીતે વાતચીત કરવી તેનું નિયમન કરી શકે જેના દ્વારા શરૂઆતમાં જનીનો દ્વારા સામાન્ય ગર્ભના વિકાસમાં ખલેલ પહોચી શકે છે જે સૂચવે કે જનીન કાર્યોની આ બધી જ શક્યતાઓ પર પર્યાવરણીય પરિબળોના કારણે થઈ શકે છે.

નિદાન:-

• એએસડીની વિકૃતિનું નિદાન કરવું મુશ્કેલ છે તેના માટે કોઈ તબીબી પરીક્ષણ નથી જેમ કે લોહી પરીક્ષણ.ડોક્ટર નિદાન શોધવા માટે જોવા બાળક જેવું વર્તણુક અને વિકાસ કરી શકે છે.
• તેમ છતાં,બાળકોની મૂલ્યાંકન ઓડિયોલોજીક અને સ્વલીનતાના સ્ક્રિનિંગ પરીક્ષણ જેમ કે સ્વલીનતામાં ટોડલર્સ માટે ચેકલિસ્ટ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે.

વ્યવસ્થાપન:- 

• રોગનો કોઈ ઈલાજ નથી.તેમછતાં તજજ્ઞો અને દવાઓના શિક્ષણ દ્વારા તેની વ્યવસ્થા કરી શકાય છે.
• તાત્કાલિક સારવાર સેવાઓ પૂરી પાડીને બાળકોના વિકાસમાં મદદ કરી શકાય છે.
• આ સેવાઓ માટે બાળકોને વાતચીત કરાવવી,ચાલવું અને બીજા સાથે સંવાદ કરીને જોડી શકાય છે.
• તેથી જેમ બને તેમ વહેલી તકે બાળકોને ડોક્ટર સાથે વાત કરાવવી મહત્વપૂર્ણ છે.

સ્વાદ સંવેદન

સ્વાદ સંવેદન 

થોર્નડાઈક - ભુલભુલામણી

થોર્નડાઈક - ભુલભુલામણી 

મનોવૈજ્ઞાનિક સાધનો

મનોવૈજ્ઞાનિક સાધનો 

તણાવને નિયંત્રણમાં રાખીએ

થોર્નડાઇક સમસ્યાપેટી

થોર્નડાઇક સમસ્યાપેટી 

સમસ્યા ઉકેલ

સમસ્યા ઉકેલ

          એક વાંદરો ખોરાક માટે કેવી રીતે સમસ્યા  ઉકેલ છે તે અંગેનો એક નાનકડો વિડીયો અહીં રજુ કરવામાં આવ્યો  છે. 

સકારાત્મક દ્રષ્ટિકોણ ......

વિટામિન-બી-12 અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય

મનોવૈજ્ઞાનિક સમાચાર

વાતચીત દ્વારા સારવાર ........

અંતસ્ત્રાવી ગ્રંથીઓ

અંતસ્ત્રાવી ગ્રંથીઓ 

આધુનિક મનોવિજ્ઞાનનો ઉદભવ અને વિકાસ

આધુનિક મનોવિજ્ઞાનનો ઉદભવ અને વિકાસ

                  આધુનિક મનોવિજ્ઞાને ઉચ્ચ મનોસામાજિક દરજ્જો પ્રાપ્ત કરવા માટે ઘણી સફર ખેડી છે. મનોવિજ્ઞાનના મન અને વર્તનને સમજવાના ખ્યાલો માનવઉત્પત્તી સાથે જ શરૂ થયા હતા. મનોવિજ્ઞાન વિષય એ ગુજરાત બોર્ડના ધોરણ 11 માં અભ્યાસ કરાવવામાં આવતો વિષય છે.  

               ભારતમાં ભરતમુનિ, પતંજલી, ચાણક્ય વગેરે ઋષિમૂનિઓ અને વિદ્ધાનોએ તથા ગ્રીસ અને રોમમાં એરિસ્ટોટલ, પ્લેટો વગેરે તત્વજ્ઞાનિઓએ માનવવર્તનનો અભ્યાસ કરવાનાં પ્રયત્નો કર્યા હતા. તેમાં તત્વજ્ઞાનની અભ્યાસની પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ થતો હતો. 

           એરિસ્ટોટલ પછીની મધ્યયુગમાં જ્ઞાનની શાખાઓનો વિકાસ બરાબર થયો નહિ. પરંતુ ઈ.સ. 1600 પછી તત્વજ્ઞાનીઓએ તાત્વિક પ્રશ્નોની ચર્ચા શરૂ કરી, જેમાં વિશ્વના અંતિમ સ્વરૂપની ચર્ચા સાથે ‘મન’ અને ‘બુદ્ધિ’ની ચર્ચા પણ કરી. 

રચનાવાદ (Structuralism): 

ઓગણીસમી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં આધુનિક મનોવિજ્ઞાનને વ્યવસ્થિત અને પ્રયોગાત્મક સ્વરૂપ આપવાનો યશ વિલ્હેમ વુન્ટના ફાળે જાય છે. તેઓ ‘વૈજ્ઞાનિક મનોવિજ્ઞાનના પિતા’ કહેવાય છે. વિલ્હેમ વુંટ, એડવર્ડ ટિત્શેનર અને તેમના સાથીદારોને જાગૃત અનુભવો અને મનના વિશ્ર્લેષણમાં રસ હતો. આથી મનની રચના સમજવા માટે તેમણે આંતરનિરિક્ષણ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કર્યો. આ પદ્ધતિમાં વ્યક્તિને મનોવૈજ્ઞાનિક પ્રયોગ દરમિયાન તેના અનુભવો અને માનસિક પ્રક્રિયાઓ વિશે વર્ણન કરવાનું કહેવામાં આવે છે. વુન્ટ અને તેમના સાથીદારો ‘રચનાવાદીઓ’ કહેવાય છે.

કર્યવાદ (Functionalism): 

રચનાવાદની પદ્ધતિ અન્ય મનોવૈજ્ઞાનિકોએ સ્વીકારી નહિ કેમ કે તે પદ્ધતિનો અહેવાલ અન્ય વ્યક્તિ દ્વારા ચકાસી સ્ધકાતો ન હતો. આથી કેમ્બ્રીજ મેસેચ્યુટસમાં અમેરિકન વૈજ્ઞાનિક વિલિયમ જેમ્સે પ્રયોગશાળા સ્થાપી અને માનવીના મનને સમજવાનો બદલે માનવી તેના વાતાવરણ સાથે પોતાનું કાર્ય પાર પાડવા માટે કેવી રીતે વર્તન કરે છે તેનો અભ્યાસ કર્યો. વિલિયમ જેમ્સ, જ્હોન ડ્યૂઈ, એન્જલ અને કારનો આ અભિગમ ‘કાર્યવાદી અભિગમ’ તરીકે ઓળખાય છે. 

સમષ્ટિવાદ (Gestalt School):

ઈ.સ. 1912માં જર્મનીમાં રચનાવાદની સામે સમષ્ટિવાદી અભિગમનો વિકાસ થયો. જેમાં વર્ધીમર, કોલહર અને કોફકાનો મુખ્ય ફાળો હતો. તેઓ મનની રચનાના સ્થાને પ્રત્યક્ષીકૃત અનુભવના સંગઠન પર ભાર મુકત હતા. તેઓ માનતા હતા જે આપણે જ્યારે વિશ્વને જોઈએ છીએ ત્યારે આપણો પ્રત્યક્ષીકૃત અનુભવ એ પ્રત્યક્ષીકૃત વસ્તુના ભાગોના સરવાળા કરતાં વધુ હોય છે. એટલે કે આપણે જે અનુભવીએ છીએ તે વાતાવરણમાંથી પ્રાપ્ત થયેલી માહિતી કરતાં વધ્ય હોય છે. દા.ત. ફિલ્મમાં આપણી નજર સમક્ષ સ્થિર ચિત્રોની ઝડપ બદલાતી જતી હારમાળા છે, જેનો પ્રત્યક્ષીમૃત અનુભવ વસ્તુસ્થિતિ કરતાં વધુ હોય છે. આપણે સમગ્રલક્ષી અનુભવ થાય છે. 

વર્તનવાદ (Behaviourism): 

ઈ.સ. 1910માં અમેરિકામાં જ્હૉન બી. વૉટસને મનોવિજ્ઞાનના વિષયવસ્તુ તરીકે મન અને ચેતનાનો વિરોધ કરી ‘વર્તનવાદ’ નામનો અભિગમ શરૂ કર્યો. શરીરરચનાશાસ્ત્રી ઈવાન પાવલૉવના શાસ્ત્રીય અભિસંધાનના સિદ્ધાતની વૉટસન પર ઊંડી અસર હતી. 

વૉટસને આંતરનિરિક્ષણ પદ્ધતિનો વિરોધ કર્યો, કેમ કે માનવીનું અન જોઇ શકાતું નથી અને આ પદ્ધતિ વ્યક્તિગત હોવાથી તેને અન્ય વ્યક્તિ દ્વારા ચકાસી શકાતી નથી. 

તેમણે મનોવિજ્ઞાનને એ રીતે ઓળખાવ્યું જે જેમાં વર્તનના વિજ્ઞાન અથવા ઉદ્દીપક સામે અપાતી પ્રતિક્રિયા, જેનો અભ્યાસ વસ્તુલક્ષી રીતે થઈ શકે છે અને તે માપી શકાય છે. 

વૉટસનના વર્તનવાદને બી.એફ.સ્કેનર, એડ્વિન ગ્રંથિ, ઈ.સી. ટોલમૅન વગેરે નવ્ય વર્તનવાદી મનોવૈજ્ઞાનિકોએ આગળ વધાર્યો. વર્તનવાદે ઘણાં વર્ષો સુધી મનોવિજ્ઞાનમાં આધિપત્ય જાળવી રાખ્યું. 

મનોવિશ્લેષણવાદ (Psychoanalysis) : 

તબીબ અને મનોચિકિત્સક સિગ્મંડ ફ્રોઈડે માનવસ્વરૂપ વિશેના ઉદ્દામવાદી વિચારો રજૂ કર્યાં. તેમણે માનવીનાં વર્તનને અજાગ્રત ઈચ્છાઓ અને સંઘર્ષના ગતિશિલ પ્રગટીકરણ તરીકે ઓળખવ્યું. તેમણે મનોવિશ્ર્લેષણને માનસિકરોગોને સમજાવાની અને ઉપચર કરવાની પદ્ધતિ તરીકે રજૂ કર્યું. મનોવિશ્ર્લેષણવાદના મતે માનવી પોતાની અજાગૃત ઈચ્છાઓ કે સુખ પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છાઓથી પ્રેરિત થાય છે. 

માનવવાદ (Humanist): 

કાર્લ રોજર્સ, અબ્રાહમ મેસ્લો, એરીક ફ્રોમ વગેરે માનવવાદીઓએ માનવીની ઈચ્છાશક્તિની સ્વતંત્રતા, આંતરિક સંભાવનાનો વિકાસ અને આગળ વધવાની કુદરતી ઈચ્છા પર ભાર મૂક્યો હતો.તેમના મતે વર્તનવાદ વાતાવરણથી પ્રભાવિત થતાં માનવીના વર્તન પર ભાર મૂકે છે ત્યારે માનવીની સ્વતંત્રતા અને પ્રતિષ્ઠાની અવગણના કરી માનવવર્તનને યાંત્રિક બનાવે છે. 

બોધાત્મક અભિગમ (Cognitive Approach): 

વીસમી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં વિકાસ પામેલા બોધાત્મક અભિગમે આપણે વિશ્વને કઈ રીતે જોઈએ છીએ તે બાબત પર પ્રકાશ પાડ્યો. બોધન એ જાણવાની પ્રક્રિયા છે; જેમાં વિચારણા, સમજણ, જોવું, યાદ રખવું, સમસ્યા ઉકેલ વગેરે બાબતોનો સમાવેશ થાય છે. આ બાબતો આપણી માનસિક પ્રક્રિયાઓ અને આપણા જ્ઞાન સાથે મળીને વાતાવરણ સાથે કામ પાર પાડવા માટે આપણને સક્ષમ બનાવે છે. કેટલાક બોધાત્મક મનોવૈજ્ઞાનિકો માનવીના મનને કમ્પ્યુટરની માફક માહિતીની પ્રક્રિયા કરનાર યંત્ર તરીકે ઓળખાવે છે. તેમના મતે માનવમન કમ્પ્યુટરની જેમ માહિતી સ્વીકારે છે, પ્રક્રિયા કરે છે, બદલે છે, સંગ્રહ કરે છે અને જરૂરિયાત હોય ત્યારે બહાર લાવે છે.

વિશ્વ માનસિક સ્વાસ્થ્ય દિવસ

મનોવૈજ્ઞાનિક સમાચાર

હેર લોસ અને માનસિક તણાવ

વર્લ્ડ અલ્ઝાઇમર ડે

સ્વાદ સંવેદન - એક ઇન્ટરએક્ટીવ ગેમ

સ્વાદ સંવેદન - એક ઇન્ટરએક્ટીવ ગેમ 

વિદ્યાર્થી મિત્રો ,

           અહીં , સ્વાદ સંવેદન -જીભના વિવિધ ભાગોની એક ઇન્ટરએક્ટીવ ગેમ આપવામાં આવેલ છે.જેમાં જીભના વિવિધ ભાગોને તેના યોગ્ય સ્થાને ડ્રેગ એન્ડ ડ્રોપ કરવાનું છે એટલે કે જીભના વિવિધ ભાગના નામ પર ક્લિક કરી તેને ખસેડીને તેના સાચા સ્થાન પર છોડવાનું છે..તો ચાલો જોઈએ તમેં જીભના વિવિધ અંગોને તેના યોગ્ય સ્થાને ગોઠવી શકો છો કે નહિ ? નીચે આપેલ Check પર કલીક કરવાથી તમારું પરિણામ જાણી શકશો.

નોંધ:- પરિણામ ચેક કર્યા બાદ ફરીથી ગેમ રમવા માટે રીફેશ કરો અથવા બ્લોગ ફરીથી ખોલો ........અભાર 🙏🙏🙏

DSM-V નું વર્ગીકરણ

સુથારની માપપટ્ટી (Try Square)

સુથારની માપપટ્ટી (Try Square)

             

   સુથારીની માપપટ્ટી કે સુથારનો કાટખૂણીયો લાકડાની બનાવટ માટે ઉપયોગમાં લેવાતું એક સાધન છે, જે  લાકડાનાં ટુકડાને ચિહ્નિત કરવા અને માપવા માટે વપરાય છે. કાટખૂણીયોએ સાચા ખૂણા (90 ડિગ્રી ) ની ચોકસાઈને માપવાના સાધનના પ્રાથમિક ઉપયોગનો સંદર્ભ આપે છે; કાટખૂણીયો સપાટીને અજમાવવાનું એ તેની સીધી અથવા સંલગ્ન સપાટીની સુસંગતતાની તપાસ કરવા માટેનું સાધન છે. "Try square" એટલા માટે કહેવામાં આવે છે કારણ કે તેનો ઉપયોગ "Try" the squareness કરવા માટે થાય છે. 

               લાકડાનો ટુકડો જે લંબચોરસ , સપાટ અને બધી ધાર (સામે , બાજુએ  અને છેડે)  90 ડિગ્રીએ હોય તેને ચોરસ કહે છે. મકાન - ફર્નિચર બનાવવામાં તેનો ઉપયોગ કરવાની તૈયારીમાં બોર્ડને ઘણીવાર ચોરસ બનાવવામાં આવે છે. પરંપરાગત કાટખૂણીયોમાં સ્ટીલનો બનેલો પહોળો પટ્ટો હોય છે જેને  લાકડાના હાથા  અથવા "સ્ટોક" પર riveted હોય છે. માપમાં વધારવા-ઘટાડવા માટે લાકડાના સ્ટોકની અંદર સામાન્ય રીતે પિત્તળની પટ્ટી હોય છે. કેટલાક બ્લેડમાં માપ માટે પોઈન્ટ  પણ હોય છે. આધુનિક કાટખૂણીયા વિવિધ  ધાતુઓ માંથી બનેલા હોઈ શકે છે, જેમાં સ્ટોક્સ હોય છે જે કાં તો ડાઇ-કાસ્ટ અથવા બહિષ્કૃત હોય છે.

જિન પીયાજે - બોધાત્મક વિકાસ

જિન પીયાજે - બોધાત્મક વિકાસ