બૉડી ડિસમોર્ફિક ડિસઓર્ડર

 બૉડી ડિસમોર્ફિક ડિસઓર્ડર

અત્યારે જેટલું ફેસનું ઈમ્પોર્ટન્સ વધી રહ્યું છે તે જોતા ટેકનોલોજી કંપનીએ ફેસ ઍપ બહાર પાડ્યું છે. લોકો આ માટે ક્રેઝી થઈ ચૂકયા છે. દરેકને પોતાના ચહેરાનું ભવિષ્ય જોવાનું ગમે. આમાં તો ઍપથી ચહેરો ઘરડો જોઈ શકાય છે પણ ઘણીવાર રીયલ લાઈફમાં કેટલાક લોકોને એવી માનસિક વિકૃતિ થાય છે કે જેમાં ઈમેજીનેશનમાં પોતાના જ ચહેરાની બીક લાગે અને એમાં કંઈક ગરબડ થઈ રહી છે એવું થયા કરે.

૨૨ વર્ષની દીકરી શિવાંગી માટે મીનાબહેને સાયકોલોજસ્ટ સાથે વાત શરૂ કરી. ‘શિવાંગીના ચાર મહિના પછી મેરેજ છે. એને એવું લાગે છે કે મારુ નાક ધીરે ધીરે જમણી બાજુ વળી રહ્યું છે. જાણે ચહેરો આખો ધીરે ધીરે થોડો ચેન્જ થઈ રહ્યો છે.’મીનાબહેન આગળ બોલ્યા, ‘હા, થોડી ગભરામણ થાય અમે મેરેજની તૈયારીની વાત શરૂ રીએ તો શિવાંગી તરત જ સ્ટ્રેસ્ડ આઉટ થઈ જાય. આમ તો બંનેએ એકબીજાને પસંદ કરેલા છે. એના હસબન્ડનું નામ જય છે બંને વચ્ચે કોઈ પ્રોબ્લેમ જ નથી પણ શિવાંગીને એવી બીક લાગે છે કે મારો ચહેરો વિકૃત થઈ રહ્યો છે. બસ ચિંતા કર્યા જ કરે છે અને રડ્યા કરે છે.’ ‘આની શરૂઆત ક્યારથી થઈ ?’ એવા પ્રશ્નના જવાબમાં શિવાંગી બોલી, ‘સર એકાદ વર્ષ પહેલા એક વખત અમે કોફી પીવા સાથે ગયા હતા. એ વખતે મજાકમાં જયએ મને એવું કહ્યું કે તારું નાક બુચુ અને વળેલુ છે. તારી કમ્પેરમાં હું ભલે ડાર્ક સ્ક્રીનનો રહ્યો પણ વધારે પરફેકટ ફેસવાળો છું. આપણા સાથે મેરેજના ફોટા સારા નહીં આવે.’ જોકે એ પ્યોર મસ્તી જ કરતો હતો છતાં કોણ જાણે કેમ મારા મનમાં એ વાત ઘર કરી ગઈ. શિવાંગીને પોતાના ચહેરામાં કંઈક ગરબડ છે તેવી ભ્રમણા ઊભી થઈ છે. આખો દિવસ અરિસાની સામેથી ખસતી જ નથી બીજી બધી રીતે એનું વર્તન નોર્મલ છે સિવાય કે થોડી ગભરામણ અને ચિંતા. આ સમસ્યાને ‘બોડી ડિસમોર્ફિક ડિસઓર્ડર’ કહેવાય છે.

ગભગ ૧૫ થી ૩૦ વર્ષના એજ ગ્રૂપની છોકરીઓમાં આ ડિસઓર્ડર થતો વધારે જોવા મળે છે. મોટા ભાગના અનમેરિડ હોય ત્યારથી જ સમસ્યા શરૂ થઈ જાય છે. આશરે ૭૦ થી ૯૦ ટકા લોકોમાં એંઝાયટી કે ડિપ્રેશન જેવી સમસ્યા સાથે જોવા મળે છે. ક્યારેક પોતાના ચહેરાને કે શરીરના અસરગ્રસ્ત ભાગોને કેટલાક સતત અરિસામાં જુએ છે તો ક્યારેક સદંતર એવોઈડ કરે છે. મેકઅપ કરીને ચહેરાની ઈમેજીન્ડ એબ્નોર્માલિટીને છુપાવવા પણ પ્રયાસ કરે છે. સામાજિક પ્રસંગોમાં જવાનું પણ ટાળે છે. કોઈક પોતાના દેખાવ વિશે ટીકા કરશે તેવો સતત ભય પણ રહે છે. શિવાંગીને પ્લાસ્ટિક સર્જીરીની નહીં પણ મનોચિકિત્સાની જરૂર હતી. ત્રણેક મહિના તેને ‘સાયકોથેરપી’ આપવામાં આવી. પોતાના દેખાવ વિશે આત્મવિશ્વાસ અને નિર્ભયતાની લાગણી મજબૂત થવા લાગી. જયને પણ પોતાની ભૂમિકા કેવી રીતે ઉપયોગી થાય તેનું કાઉન્સેલિંગ થયું. શિવાંગીના મનમાં ‘ઈમેજીન્ડ એબ્નોર્માલિટી’ ના વિચારો ઓલમોસ્ટ જતા રહ્યા છે.

નવગુજરાત સમય > ઉત્સવી ભીમાણી(સાયકોલોજી)